تالار گفتمان

پاسخ به: مطالب خواندنی
نویسنده: nahid یکشنبه، ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۱ (۱۹:۴۶)
آشنایی کلی با سونوگرافی كلمه سونوگرافی از لفظ لاتین sound به معنی صوت و نیز graphic به معنی شكل و ترسیم گرفته شده و ultrasound از ultra به معنی ماورا و نیز sound به معنی صوت یا صدا گرفته شده است. در سال 1876 میلادی ، فرانسیس گالتون برای اولین بار پی بوجود امواج فراصوت برد. در زمان جنگ جهانی اول كشور انگلستان برای كمك به جلوگیری از غرق شدن غم ‌انگیز كشتی‌هایش توسط زیردریاییهای كشور آلمان در اقیانوس آتلانتیك شمالی دستگاه كشف كننده زیردریایی‌ها به كمك امواج صوتی به نام Sonar ابداع كرد. این دستگاه امواج فراصوت تولید می‌كرد كه در پید اكردن مسیر كشتیها استفاده می‌شد. این تكنیك در زمان جنگ جهانی دوم تكمیل گردید و بعدها بطور گسترده‌ای در صنعت این كشور برای آشكار سازی شكافها در فلزات و سایر موارد مورد استفاده قرار می‌گرفت. از كاربرد بخصوصی كه انعكاس صوت در جنگ و صنعت داشت Sonar به علم پزشكی وارد شد و تبدیل به یك وسیله تشخیصی بزرگ در علم پزشكی گردید. نخستین دستگاه تولید كننده امواج فراصوت در پزشكی ، در سال 1937 میلادی توسط دوسیك اختراع شد و روی مغز انسان امتحان شد. اگر چه اولتراسوند در ابتدا فقط برای مشخص كردن خط وسط مغز بود، اكنون بصورت یك روش تشخیصی و درمانی مهم در آمده و پیشرفت روز به روز انواع نسلهای دستگاههای تولید اولتراسوند ، تحولات عظیمی در تشخیص و درمان در علم پزشكی بوجود آورده است. امواج فراصوت به شكلی از انرژی از امواج مكانیكی گفته می‌شود كه فركانس آنها بالاتر از حد شنوایی انسان باشد. گوش انسان قادر است امواج بین 20 هرتز تا 20000 هرتز را بشنود. هر موج (شنوایی یا فراصوت) یك آشفتگی مكانیكی در یك محیط گاز ، مایع و یا جامد است كه به بیرون از چشمه صوتی و با سرعتی یكنواخت و معین حركت می‌كند. در حركت یا گسیل موج مكانیكی ، ماده منتقل نمی‌شود. اگر ارتعاش ذرات در جهت عمود بر انتشار صوت باشد، موج عرضی است كه بیشتر در جامدات رخ می‌دهد و در صورتی كه ارتعاش در راستای انتشار امواج باشد، موج طولی است. انتشار در بافتهای بدن به صورت امواج طولی است. از این رو در پزشكی با اینگونه امواج سر و كار داریم. بعدها در مركز تحقیقات نیروی دریایی آمریكا با استفاده از سونوگرافی به تشخیص سنگ‌های كیسه صفرا پرداختند و به تدریج این روش جایگاه خود را در بین روش‌های تشخیص پزشكی پیدا كرد، به طوری كه امروزه به صورت بسیار گسترده در بررسی انواع بیماری‌ها در بسیاری از اعضاء داخلی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. فوائد سونوگرافی تا قبل از ابداع روش سونوگرافی، تصویربرداری عمدتاً با استفاده از روش‌های متداول رادیولوژی و به كمك اشعه ایكس انجام می‌پذیرفت. گرچه مقادیری از اشعه ایكس كه در تصویربرداری از بدن انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد در حدی نیست كه سبب بروز عارضه‌ای گردد اما استفاده از آن در مواردی همچون بررسی زنان باردار، بررسی وضعیت جنین در شكم ما در و بررسی‌های مكرر در برخی بیماری‌ها و دیگر موارد می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به جای بگذارد كه از آن جمله می‌توان به ناهنجاری‌های مادرزادی جنینی، افزایش میزان سقط جنین در ماه‌های نخست بارداری، عقب‌ماندگی رشد، كوری جنین و انواع سرطان‌های خون در كودكان اشاره نمود. با ابداع روش سونوگرافی و به كارگیری امواج صوتی به جای اشعه ایكس مشكل تا حدود زیادی برطرف گردید. به نحوی كه امروزه با استفاده از این روش وضعیت و سلامتی جنین بارها در طی حاملگی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، بدون آنكه خطری متوجه مادر یا جنین گردد. به علاوه با این روش بسیاری از محدودیت‌های رادیولوژی با اشعه ایكس از جمله افتراق تومورهای توپر از كیست‌ها (حفرات تو خالی یا انباشته از مایع)، شناسایی بسیاری از ضایعات بافت‌های نرم مانند كبد، طحال و كلیه از میان برداشته شده است. معهذا علیرغم تمامی این فواید هنوز در بسیاری از موارد انجام رادیولوژی با اشعه ایكس بر سونوگرافی ارجح است. بدیهی است پزشك شما با تكیه بر دانش پزشكی خود و بر پایه مطالب علمی روش تصویربرداری مناسبی را برای شما درخواست خواهد نمود. توجه به این اصل مهم است كه روش‌های تصویربرداری مكمل یكدیگرند. یقین بدانید كه وی این انتخاب را بر اساس سود حاصله در زمینه تشخیص دقیق و زودرس بسیاری شد خواهد سنجید. کاربرد های امواج فراصوت 1. بیماریهای زنان و زایمان (Gynecology) مانند بررسی قلب جنین، اندازه گیری قطر سر (سن جنین)، بررسی جایگاه اتصال جفت و محل ناف، تومورهای پستان. 2. بیماریهای مغز و اعصاب(Neurology) مانند بررسی تومور مغزی، خونریزی مغزی به صورت اکوگرام مغزی یا اکوانسفالوگرافی. 3. بیماریهای چشم (ophthalmology) مانند تشخیص اجسام خارجی در درون چشم، تومور عصبی، خونریزی شبکیه، اندازه گیری قطر چشم، فاصله عدسی از شبکیه. 4. بیماریهای کبدی (Hepatic) مانند بررسی کیست و آبسه کبدی. 5. بیماری‌های قلبی (cardiology) مانند بررسی اکوکاردیوگرافی. 6. دندانپزشکی مانند اندازه‌گیری ضخامت بافت نرم در حفره‌های دهانی. و نیز کاربردهای درمانی آن مانند جرم گیری لثه 7. این امواج به علت اینکه مانند تشعشعات یونیزان عمل نمی‌کنند. بنابراین برای زنان و کودکان بی‌خطر هستند. 8. همچنین برای تصویربرداری از سینه هااستفاده می‌شود. 9. بخاطر وضوح بالا، از این روش، برای تصویربرداری از بافتهای سطحی و سلولهای نزدیک سطح پوست استفاده می‌شود. كاربردهای دیگر سونوگرافی از دیگر كاربردهای سونوگرافی می‌توان به سونوگرافی قلب (اكوكاردیوگرافی)، اندوسونوگرافی (سونوگرافی از داخل حفرات بدن) كه در بررسی مری، معده، پروستات، بیماری‌های زنان و ... به كار می‌رود، سونوگرافی اینتر اوپراتیو (سونوگرافی‌های حین جراحی) كه در طی آن، در اتاق عمل هنگامی كه شكم بیمار در حین جراحی باز شده است مستقیماً پروب سونوگرافی روی كبد یا سایر اعضاء قرار داده شده و ضایعات به صورت دقیق‌تر بررسی می‌شوند، روش‌های مداخله‌ای ودرمانی سونوگرافی (اینترونشنال) كه برای انجام بیوپستی، تخلیه كیست‌ها، سوزاندن تومورها، لیزردرمانی و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد اشاره نمود. ضررهای سونوگرافی و حفاظت در مقابل آنها اگر سونوگرافی به دست پزشكان توانمند و با سواد و با تكنیك‌های معقول و دفعات مناسب انجام گیرد، فاقد هرگونه ضرری خواهد بود. انجام سونوگرافی برای زمان‌های طولانی، مقاصد غیرعلمی و خصوصاً توسط افراد غیرپزشك و ناوارد پسندیده نیست. خانم‌های باردار باید به این موضوع توجه نمایند كه جنسیت جنین و تصویر سه بعدی جنین كه در شكمشان وجود دارد گرچه زیبا به نظر می‌رسد، لیكن نباید بیش از حد نظرشان را به این مسئله معطوف نموده و از پزشك‌شان بخواهند كه فراتر از حد متعارف به انجام سونوگرافی بر روی آنان اقدام نماید. به نظر می‌رسد كه انجام سه نوبت سونوگرافی در هفته‌های 12 و 26 و 36 حاملگی لازم و كافی باشد. سونوگرافی در هفته‌ 12 برای این انجام می‌شود كه بدانیم كه آیا اصلاً جنینی وجود دارد یا نه؟ آیا مغز جنین تشكیل شده است و آیا دوقلویی‌ یا چند قلویی وجود دارد یا خیر. سونوگرافی در هفته 26 برای تعیین دقیق سن و مطالعه بدن و حركات جنین و سونوگرافی هفته 36 برای تعیین وضعیت قرارگیری جنین (آیا عرضی قرار گرفته است، سر جنین رو به پایین است، پای جنین رو به پایین است و ...)، وضعیت جفت، بندناف و مایع داخل كیسه آب و ... انجام می‌شود. در مواردی كه وضعیت خاصی برای مادر یا جنین وجود داشته یا پزشك معالج تشخیص دهد می‌توان دفعات انجام سونوگرافی در طی بارداری را افزایش داد.